Gazne Devleti, 963-1186 yılları arasında hüküm süren, İran'ın kuzeyinde, Horasan'da kurulmuş Türk devleti.
Samani Devleti'nin dağılma ve saray isyanları devresinde durumdan yararlanarak ortaya çıkan bir hanedanlıktır.
Samani Devleti'nin önemli şahsiyetlerinden Horasan kumandanı Alp Tigin (Alptegin), 961'de Vezir Ali Muhammed Bel'ami ile birleşerek kendi adayını zorla Samani tahtına oturtmak istediğinde başarısızlığa uğrar. Böylelikle Gazne Devleti'nin temeli atılmış olur.
Gazneliler Devleti sadece Alptegin'in beraberinde getirdiği Türk askerlerine dayanmaktadır.
Hanedanlık,Gazneli Mahmud zamanında altın çağını yaşar (997-1027). Başarılı bir komutan olarak bilinen Gazneli Mahmud sadece ülkenin topraklarını genişletmekle kalmaz aynı zamanda Gaznelilerin çoğunu da Müslüman yapar.Gazneli Mahmut'un oğlu olan 1. Mesut'un tahta gelmesiyle hanedanlık geriler. Dandanakan Savaşı'yla da Selçuklular ülkenin büyük bir bölümünü ele geçirirler. Gazneliler devleti tarîhî kaynaklarda Yeminiler ve Sebüktiginler olarak geçer
Alp Tigin Dönemi
Samanoğulları'nın Horasan valisi olan Alp Tigin tarafından Samanoğulları yönetimi tanınmıyarak Gazne bölgesinde kurulan bir Türk-İslam devletidir. Bu dönemde Gazneliler tam bağımsız olamamışlar, tam olarak siyasi ve askeri faaliyetlerde bulunamamışlardır.
Sebük Tigin Dönemi
Sebük Tigin döneminde devlet tam bağımsız hale gelmiş ve hükümdarlık saltanat haline dönüşmüştür. Devletin sınırları Afganistan ve Pakistan'a kadar genişlemiştir. Yine bu dönemde Hindular İslamiyet ile tanışmışlardır .
Gazneli Mahmut Dönemi
997 yılında hükümdar olan Gazneli Mahmut, 999'da Karahanlılar'dan da yardım alarak Horasan'ı fethetmiş ve Samanoğulları Devleti'ne son vermiştir. Gazneli Mahmut 1001-1027 yılları arasında Hindistan üzerine 17 sefer düzenlenmiştir. Bu seferler;
- Hindistanın yer altı ve yer üstü zenginliklerini ele geçirmek,
- Hindistanda İslamiyeti yaymak,
- İslam dünyasının lideri olmak amacıyla yapılmıştır.
Bu dönemde ülke sınırları Ganj nehrine kadar genişlemiş, Hindistan içlerinden kaynaklar sağlanmıştır, devletin ekonomisi güçlenmiştir. 1017 yılında Harezm bölgesi de devlet sınırları içine katılmıştır.
Gazneli Mahmut Abbasi halifesini Şii Büveyhoğullarına karşı korumuş; halife, Gazneli Mahmuda Sultan unvanını vermiştir. Bu tarihten sonra Türkler, Sünni İslamiyetin savunucusu konumuna gelmişlerdir. Sultan unvanını kullanan ilk Türk hükümdarıdır.
Selçuklular'ın büyük güç olacağını önceden sezmiş, Aslan Yabguyu esir alarak bunu engellemeye çalışmıştır.
Gazneli Mahmud döneminde askeri alanda önemli bir yenilik olarak filler orduda kullanılmaya başlanmıştır.
Selçuklular ile mücadele ve Yıkılış
1040 Dandanakan savaşı sonunda ağır yenilgi alan Gazneliler Devleti 1187 yılında Afganlar(Gurlulardan olan sultan Giyasuddini guri) tarafından yıkılmıştır. Tarihçilere göre Gazneliler Türklerin kurduğu çok uluslu devletlerin ilkidir. Devletin çökmesinde bu çok uluslu yapı da önemli rol oynamıştır.
Gazne Sultanları
- Alp Tigin (961 - 962)
- Ebu - İshak İbrahim (962- 965)
- Bilge Tigin (965 - 971)
- Piri Tigin (971 - 976)
- Sebük Tigin (976- 996)
- İsmail (996 - 997)
- Gazneli Mahmud (997 - 1030)
- Celalu'd - Devle ve Cemalu'l-Ebu -Ahmed Muhammed 1030 - 1041)
- I.Sultan Mes'ud (1030 - 1040)
- Sultan Mevlud (1040 - 1048)
- II.Sultan Mes'ud (1048 - 1049)
- Sultan Ali (1049 - 1051)
- Sultan Abdürreşid (1051 - 1052)
- Sultan Tuğrul (Mütegallibe) (1052 - 1053)
- Sultan Ferk-Zad (1053 - 1059)
- Sultan İbrahim (1059 - 1099)
- III. Sultan Mes'ud (1099 - 1115)
- Sultan Şir-Zad (1115 - 1116)
- Sultan Arslan - Şah (1116 - 1117)
- Sultan Behram-Şah (1117 - 1152)
- Sultan Husrev-Şah (1152 - 1160)
- Sultan Husrev-Melik (Melik Şah) (1160 - 1187)
